Oeganda en duurzaamheid

Voor de meesten onder ons was het een eerste idyllisch beeld van het Oegandese landschap: tijdens onze busrit van Entebbe naar Jinja zagen we een zonsopgang met op de achtergrond een mooie variatie aan bomen en vegetatie en daartussen slierten mist die de belofte inhielden van een mooie warme dag. De geur die ons tegemoet kwam, vertelde echter een ander verhaal. Rijdend door een wirwar van oude (voor ons afgedankte) auto’s, brommers en vrachtwagens met daartussen fietsers en voetgangers en langs hutjes waar het eten op het houtvuurtje werd bereid, kwam het besef dat de mist geen mist was, maar rook en uitlaatgassen.
Een fijnstofmeter zou hier tilt slaan, is mijn eerste vaststelling. Ook bij afwezigheid van het vele verkeer blijft de geur van de huishoudelijke vuurtjes en de vuurtjes aan de vele winkeltjes een aanslag op ons reukorgaan. Waar wij het huishoudelijk gebruik van houtskool beperken tot de barbecue, is het hier bij gebrek aan stookhout de enige bron van energie waar men op kan terugvallen… toch voor de arme bevolking. In ons huisje is er een gasvuur en zelfs elektriciteit. Wanneer er een stroompanne zou zijn, kan men hier zelfs terugvallen op de elektriciteit geproduceerd door de zonnepanelen op het dak. Weliswaar een beperkte hoeveelheid, maar toch voldoende om een aantal basishandelingen verder te laten functioneren. Daaronder hoort ook de wifi-voorziening… die zooooo traag is dat we zelfs geen foto’s op onze blog kunnen plaatsen. Maar soit, het principe van zonnepanelen is hier zeker al terug te vinden. De secundaire school die we bezocht hebben, heeft er een aantal op het dak en zelfs tijdens onze lange tocht op zaterdag 27/10 hebben we kleine paneeltjes gespot in het tuintje van een afgelegen dorpshut. Iets in mij zegt dat dit niet de meest rendabele panelen zijn… maar met zoveel zonne-uren per dag hoeft dit ook geen probleem te zijn.
En wat met sorteren? Ons automatisme om plastiek, etensresten en andere afval apart te verzamelen, wordt hier abrupt tot stilstand gebracht. Eén vuilbak voor alle afval, één ton voor alle etensresten… met borden, bestek en tassen erbij. De leerlingen die op maandag 29/10 de dag van Lucky en Sandra hebben gevolgd, kregen ’s morgens als opdracht om het voortuintje op te ruimen. Er was wat verwarring over de betekenis van ‘opruimen’… wat lokaal het opvegen van bladeren e.d. betekent. De kapotte schoen en andere afval zoals een platgedrukt flesje mocht in de voortuin een verder leven leiden. Dit wil niet zeggen dat sorteren onbestaande is in Oeganda. Op weg naar het resort waar we op zaterdag een lekkere rolex (neen, niet het horloge) aten, kwamen we voorbij een kleinschalig 3R-initiatief. Reduce, recycle, re-use was het motto. De nabijheid van het resort waar vooral buitenlanders naartoe komen, zal hier wel iets mee te maken hebben. Papier sorteren of liever hergebruiken gebeurt dan weer wel. Deze middag kregen we opnieuw een lekkere rolex, individueel verpakt in een papieren zak. Bij nader inzien bleek de zak een officieel Keniaans document van een volkstelling van 2006 te zijn. Van privacy-wetgeving hebben ze hier voorlopig nog geen kaas gegeten.
En dan is er nog de zonne-oven. Een zonne-wat??? Het principe is vrij simpel en behoorlijk efficiënt. Een beetje basis-fysica leert ons dat lichtstralen samenkomen in één punt als ze invallen op een hol, reflecterend materiaal. Dat punt kan behoorlijk warm worden en daar wordt dan een pot opgehangen. Koken zoals op een elektrisch vuur of gasvuur dus, maar het neemt iets meer tijd in beslag afhankelijk van de sterkte van het zonlicht. In onze contreien zou het voorwerp dus niet als oven kunnen dienen.
Er zijn dus wel degelijk voorbeelden van duurzaamheid te vinden… het ontbreken van basisbehoeften zoals gevarieerde voeding, stromend water, performante energievoorziening etc. maakt het echter quasi onmogelijk om dit structureel in de samenleving in te bouwen. Zijn er voldoende initiatieven om dit mogelijk te maken? Dat zal de toekomst moeten uitwijzen.
Iris Van der Vennet